Nörogelişimsel bir bozukluk olan dikkat eksikliği ve hiperaktivite üç bileşenden oluşmaktadır. Bu üç bileşen dikkatsizlik, aşırı hareketlilik ve dürtüselliktir. Bu bileşenler çocukta tek başına veya bir diğeriyle birlikte görülebilmektedir. Tanının konulabilmesi için belirtilerin 7 yaşından önce birden fazla ortamda görülmesi gereklidir.
Erken çocukluk döneminde başlayan ve diğer gelişim dönemlerini de etkileyen bu bozukluğa sahip çocuk, aşağıda belirtilen üç gruptan birine girmektedir.
-
Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu
-
Hiperaktivitenin ön planda olduğu
-
Bileşik tip
Dikkatsizliğin ön planda olduğu belirtiler;
-
Unutkanlık
-
Organize olamamak
-
Dikkatin sürdürülebilmesinde güçlük
-
Günlük kullanımdaki şahsi eşyaları kaybetme
-
Verilen görevi tamamlamada sorun yaşama
-
Odaklanamamak
Hiperaktivite- Dürtüselliğin ön planda olduğu belirtiler;
-
El ve ayak hareketliliği
-
Yöneltilen sorunun cevabını beklemede güçlük ve sabırsız konuşma
-
Ortamın uygunluğundan bağımsız meydana gelen hareket etme dürtüsü
-
Uzun süre oturamama
DEHB tanısı nasıl koyulur?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite için net bir test belirlenmemekle birlikte anne babayla yapılan görüşmeler, çocuğun yeteri kadar gözlemlenmesi tanı koyarken oldukça yardımcı olmaktadır. Kesin tanı uzman tarafından klinik gözlemle konmaktadır. Uygulanan birtakım testlerle çocuğun üç bileşen grubundan hangisine ait olduğu belirlenmektedir. DEHB tanısında iş birliğine önem verilmektedir. Tanı sürecinde aile ve okul aktif rol almaktadır.
Erken çocukluk dönemindeki bir çocuğa tanı koyarken tek bir alandaki gözlemlerden yola çıkılmamalı, çocuk belirtileri birden fazla alanda gösteriyor olmalıdır.
DEHB tanısı almış çocukların %60-70’inde ortaya çıkan belirtiler ergenlik döneminde de devam etmektedir. Bu çocukların ergenlik dönemleri diğer ergenlere kıyasla daha zor geçebilir. Öfke ve disiplin problemleri, stres yönetiminde güçlük, ani tepkiler verme ve düşük ders başarısı görülebilmektedir. Bununla birlikte yaş büyüdükçe aşırı hareketlilik, yerinde duramama hali azalmakta ve bu belirtiler yerini bedenin bir uzvunu sürekli olarak hareket ettirme (el ayak oynatma gibi) ve huzursuzluğa bırakmaktadır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Tedavisi
DEHB çok kapsamlı belirtilere sahip olduğu için tedavisi de kapsamlı olmaktadır. Tedavinin etkili olması ilaç, psikoterapi ve psikososyal tedavilere bağlıdır. Burada psikososyal tedaviler aile ve çocuk odaklı olmakla birlikte aile bilgilendirmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü ailenin DEHB hakkında yanlış bilgi ve ön yargılarının olması tedavi sürecini olumsuz etkilemektedir. Tedavi sürecinde çocuğun sosyal becerilerinin desteklenmesi de önem taşımaktadır. Uzman, aile ve okul iş birliğinde süreklilik olmalı, çocuğun yaptığı çalışmalar desteklenmelidir. Uzmanın çocukla birlikte sürdürdüğü çalışmalar evde aile tarafından desteklenmez, süreklilik bozulursa tedavi süreci olduğundan daha uzun sürecektir.
